Waarom het oké is om mensen te beledigen

Vorige week verscheen er van mij een artikel over het belang van na te denken over je financiële onafhankelijkheid. Het werd heel veel gedeeld op sociale media, en het artikel werd duizenden keren gelezen. Veel vrouwen vonden het herkenbaar, en vonden het belangrijk om die boodschap ook aan anderen door te geven. Ik kreeg een paar persoonlijke bedankingen toegestuurd, en het artikel vond zijn weg op verschillende fora. In het overgrote deel van de gevallen werd het goed onthaald, en af en toe werd er een kritische noot bij geplaatst. En dat is prima. Dat vind ik zelfs leuk. Als mijn artikel kan zorgen voor actieve reflectie en discussie, is mijn opzet geslaagd.

Verontwaardiging door mijn artikel

Maar als je artikel zo massaal gedeeld wordt, komt het ook bij mensen terecht die er een volledig andere visie dan jou op nahouden. En sommigen van hen voelden zich beledigd. Zo erg beledigd dat er niet alleen een volledig betoog tegen werd geschreven, maar dat ik ook een aantal persoonlijke opmerkingen (bijvoorbeeld over mijn huidskleur, liefdesleven, en mijn vermeende persoonlijke geschiedenis) mocht incasseren. En dat heb ik gedaan. Dat incasseren bedoel ik.

Hoewel ik geschrokken was van de heftigheid van de reacties, konden de commentaren zelf me niet veel deren. Misschien heb ik een dikke huid gekweekt, maar het was vooral deze realisatie die een ijzige kalmte over me liet neerdalen: ze voelen zich beledigd.

Dat iemand zich beledigd voelt maakt het nog geen foute bewering

Ik werd bijna vrolijk van het idee. Ze voelen zich beledigd! Het is dat maar! Ik verklaar mezelf eventjes nader. Dat iemand zich beledigd voelt door jouw idee, doet geen afbreuk aan de rechtmatigheid van de bewering. Neemt iemand aanstoot aan jouw bewering dat roken de levensverwachting doet dalen? (“Hé, je mag dat niet zeggen want ik heb zelf gerookt, en ik ben gestopt, dus dat is al moeilijk genoeg geweest zonder dat iemand mij nog eens confronteert met dergelijke beweringen.”) Dat maakt het nog geen foute bewering. De persoon is alleen maar beledigd.

Het verschil tussen iets in vraag stellen, en iemand persoonlijk beledigen

De titel van dit stuk is een beetje provocerend. Ik weet het. Ik bedoel er niet mee dat je personen moet gaan beledigen. Ik bedoel ermee dat de kans bestaat dat je ooit iemand gaat beledigen door iets te beweren, schrijven, of door ergens voor op te komen. Er is dus een duidelijk verschil tussen iemand persoonlijk beledigen, of een idee uiten die mensen als beledigend kunnen opnemen.

Simpel voorgesteld:

• “Het is niet verstandig om dit te doen” = een bewering die beledigend kan opgenomen worden door personen die iets anders doen/geloven. → Oké. Een bewering/gewoonte/gedrag mag in vraag gesteld worden.
• Jij bent dom/onverstandig = persoonlijke belediging → Niet oké! Respect voor het individu als uitgangspunt.

Voorgesteld aan de hand van een illustratie:

• “Het scheppingsverhaal uit het oude testament is niet verzoenbaar met de wetenschappelijke inzichten die we als mensheid verworven hebben. We kunnen de letterlijke interpretatie dus met zekerheid (of als je dat liever hebt: aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid) verwerpen.” = een bewering die beledigend kan opgenomen worden door mensen die willen vasthouden aan dit verhaal. → Oké. Een bewering/gewoonte/gedrag mag in vraag gesteld worden.
• “Christenen zijn dom” = persoonlijke belediging → Niet oké! Respect voor het individu als uitgangspunt.

“Kiezen voor een Ferrari of een Lamborghini?” Beledigend?

Maak zelf maar eens de oefening. Je kan je over bijna alles beledigd voelen. Ik zie bijvoorbeeld een blogpost over “Kiezen voor een Ferrari of een Lamborghini?”. Dan zou ik kunnen zeggen: “Wat een lef om hierover te schrijven. Ik kan zoiets niet eens betalen, laat staan dat ik een keuze moet maken tussen één van die twee automerken. En weet je zelfs dat er mensen zijn voor wie een gewone auto al een onhaalbare aankoop is? Ga je diep schamen! Trouwens, zelfs al zou iedereen het kunnen betalen, dan nog heeft niet iedereen genoeg plaats in zijn garage om een wagen te zetten. En weet je, ik heb net beslist om niet meer met de auto naar de bakker te gaan om het milieu te sparen. En nu zit jij hier super vervuilende wagens te promoten. Wat een afschuwelijk artikel!” Maar ik zou ook gewoon kunnen denken: “aha, dit artikel is niet voor mij bedoeld.” En dan kan ik nog kiezen om het te lezen of niet. De schrijver wil misschien ludiek zijn, of de schrijver wil mensen oprecht informeren over de voor- en nadelen van de verschillende wagens. Misschien kan de schrijver zelf niet eens zo’n wagen veroorloven. Maar hij mag wel dit stuk schrijven, ongeacht of je daar (vergezocht of niet) aanstoot aan neemt.

Gelukkig hebben we in het verleden beledigd

Als we geen enkele bewering mogen doen die ooit iemand zou kunnen beledigen, of door iemand als beledigend zou kunnen opgenomen worden, dan kunnen we niks meer zeggen. Daar komt het op neer. Ik zou zelfs meer durven zeggen: als we in de geschiedenis altijd rekening hadden gehouden met het feit dat sommige mensen zich wel eens beledigd zouden kunnen voelen, dan hadden we als maatschappij nooit bereikt wat we nu bereikt hebben. Dan zouden vrouwen geen stemrecht hebben. Dan zouden zwarten in Amerika nog van apart openbaar vervoer gebruik moeten maken. Dan zouden we mensen op de brandstapel zetten wegens godslastering.

Het dictaat van de langste tenen

Het is duidelijk: dat mensen zich beledigd voelen is niet alleen een spijtige bijkomstigheid van het maken van beweringen, het is zelfs onvermijdelijk als we ooit vooruitgang willen boeken op zaken waar we voor willen strijden. Een wereld waar we op de toppen van onze tenen moeten lopen om geen gevoelige zieltjes te beledigen, is een wereld die stilstaat. Een wereld waar we geen uitspraken mogen doen die mensen eventueel zouden beledigen, is een onleefbare wereld. Filosoof Maarten Boudry noemt dit ‘het dictaat van de langste tenen’.

Wie nooit zijn mond opendoet zal nooit tegenkanting kennen, maar die zal ook nooit iets verwezenlijken.

Ik geef toe, soms denk ik ook wel eens “Haydée, let op dat je vriendelijk bent, en stoot niemand voor het hoofd.” Maar tenzij je Musti of Nijntje bent is je hoofddoel niet om lief gevonden te worden. De realiteit is dat je niet kunt opkomen voor wat jij belangrijk vindt zonder iemand voor het hoofd te stoten. Als je ooit iets schrijft omdat je iets belangrijk vindt of omdat je voor een zaak wilt opkomen, en enkele mensen voelen zich beledigd, bedenk dan dat dit bijna onvermijdelijk is. Wie nooit zijn mond opendoet zal nooit tegenkanting kennen, maar die zal ook nooit iets verwezenlijken.

Lees ook: waarom het oké is om geen lief meisje te zijn

Bron afbeelding: Unsplash