Borstvoeding geven: hiertegen moeten vrouwen nog steeds vechten

Borstvoeding, Moederschap, Vrouwenrechten

07 aug 2021

Het is deze week Week van de Borstvoeding. Het doel van deze week is om de beeldvorming rond borstvoeding positief te beïnvloeden. “Is dit nog nodig?” vraag je je misschien af. Borstvoeding wordt namelijk al van in de zwangerschap uitvoerig gepromoot door allerlei instanties en zorgverstrekkers.

Week van de borstvoeding: nodig?

Ik kan je vertellen dat dit wel degelijk nodig is. In het begin wordt je inderdaad overladen met informatie. Er bestaat veel sensibilisering rond de voordelen van borstvoeding voor moeder en kind. Ik las het allemaal, en volgde ook de borstvoedingscursus tijdens het laatste trimester van de zwangerschap, dat aangeboden werd in het ziekenhuis waar ik wilde bevallen. En na de bevalling werd ik meteen goed op weg geholpen dankzij de hulp van de vroedvrouwen. Maar na die eerste kostbare weken valt het kader een beetje weg. Meer zelfs, gaandeweg wordt de steun voor borstvoeding beetje bij beetje afgebrokkeld, tot op het punt dat je zelfs afkeurende reacties krijgt. Dit is een levensgroot probleem, want het ondermijnt de menswaardigheid en het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen. Een recht waarvoor er op vele vlakken al uitvoerig gestreden werd. Denk maar aan de lange weg die er werd afgelegd op de domeinen van anticonceptie en zwangerschapsbeëindiging. Voor de rechten van de lacterende vrouw werd ook al gestreden, maar de geboekte resultaten komen erg langzaam, en bovendien is er nog een grote mentaliteitswijziging nodig.

Disclaimer: ik schrijf hier over het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen. Dit werkt natuurlijk in beide richtingen. Niet alle vrouwen kunnen of willen borstvoeding geven, en ook zij moeten goed ondersteund worden. Borstvoeding mag dan algemeen gesproken wel de meest ‘optimale’ keuze zijn, dit neemt niet weg dat dit niet voor iedere moeder en kind de beste keuze is. Elke moeder heeft haar eigen redenen om voor borst- of kunstvoeding te kiezen, en deze keuze moet gerespecteerd worden. In dit artikel heb ik het echter specifiek over de problemen en de vooroordelen waar moeders die kiezen voor borstvoeding mee te maken hebben.

WHO: richtlijnen borstvoeding

De Wereldgezondheidsorganisatie adviseert om minstens 2 jaar borstvoeding te geven. Minstens! Laat dat eens goed bezinken. De eerste 6 maanden wordt geadviseerd om uitsluitend borstvoeding te geven, en daarna beetje bij beetje vaste voeding te introduceren. Letterlijk zegt WHO: “From the age of 6 months, children should begin eating safe and adequate complementary foods while continuing to breastfeed for up to 2 years and beyond.”

In grote delen van de wereld wordt dit ook opgevolgd. Vaak en lang borstvoeding geven is er de normaalste zaak van de wereld. Uit cijfers van Unicef blijkt dat de proportie van kinderen die nooit borstvoeding krijgt veel hoger is in landen met een hoog inkomen. Hoe rijker het land, hoe minder en hoe korter kinderen gemiddeld gezien borstvoeding krijgen.

Uit Belgische cijfers blijkt dat 69% van de vrouwen start met borstvoeding. Na een half jaar is dit nog slechts 19%, en na een jaar een povere 9%. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat vrouwen vaak aangeven vroeger gestopt te zijn dan ze eigenlijk zelf hadden gewild.

Dus België, met al zijn sensibilisering en borstvoedingscursussen slaagt er toch niet in om vrouwen voldoende te ondersteunen zodat ze hun kind zolang ze dit zelf willen moedermelk kunnen geven.

Het wettelijk kader voor borstvoeding in België

Het wettelijk kader voor borstvoeding bestaat, maar bestaat nog niet erg lang en is bovendien vrij beperkt. Sinds vorig jaar werd in de Kamer goedgekeurd dat borstvoeding geven in het openbaar altijd toegelaten is. Het is dus nog maar zeer recent dat moeders die negatieve opmerkingen krijgen over het voeden van hun baby, zich op een wettelijk kader kunnen beroepen.

Wie borstvoeding geeft, heeft ook enkele rechten op het werk. Zo is het toegelaten om tot 9 maanden na de geboorte 2x per dag een half uur borstvoedingspauze te nemen (waarin je moedermelk kan afkolven), in het geval je fulltime werkt. De werkgever moet je ook een lokaal ter beschikking stellen waar je rustig melk kan afkolven, en je moet ook je melk koel kunnen bewaren in een frigo. Hoewel veel werkgevers hier echt moeite voor doen, is dit iets wat in de praktijk toch kan verbeteren. Zoveel vrouwen zitten weggestopt in voorraadkamertjes of op het toilet.

Voor mijn werk moest ik ook vaak op verplaatsing werken, waardoor mijn vast bureau met alle nodige faciliteiten niet beschikbaar was. Dan is het echt behelpen. Ik snap natuurlijk dat je niet overal speciale borstvoedingskamertjes kan hebben, maar het zou al veel helpen moesten grotere instellingen/openbare gebouwen standaard een kamer hebben waarvan je de sleutel kunt opvragen, ook als bezoekende vrouw. Ook is het recht om tot 9 maanden na de geboorte te mogen kolven, zeer beperkt. Ik had ‘geluk’ dat er net een coronacrisis zijn intrede deed, zodat ik verder live borstvoeding kon geven aan mijn kind na 9 maanden, of als telewerker thuis kon kolven als mijn zoontje terug naar de crèche mocht. Sowieso was mijn werkgever zeer flexibel op dat vlak, maar voor veel vrouwen wordt de combinatie werk/borstvoeding op termijn onmogelijk.

Ik vond het zelf al loodzwaar om in het begin met die kolftas rond te lopen, op gezette tijden (en hopelijk niet net als er een vergadering gepland is) te kolven, die moedermelk te bewaren, flesjes en opzetstukken uit te spoelen, met koelelementen terug naar huis te gaan,… Als je werkgever niet flexibel is, en je echt in een zeer strikt schema die kolfmomenten moet organiseren, legt dit een nog grotere druk bij vrouwen.

Ik zwijg hier trouwens nog over het beperkte moederschapsverlof in België, dat ook de druk om sneller dan gewenst over te stappen op kunstvoeding serieus opvoert. Veel vrouwen stoppen gewoon met borstvoeding als ze terug aan het werk moeten na een viertal maanden. Het gedoe is zodanig groot, en de energie al zodanig beperkt. Het wettelijk kader bestaat dus, maar komt niet tegemoet aan de reële noden van vrouwen.

De sociale druk

Nog erger dan het beperkte wettelijke kader, vond ik persoonlijk de sociale druk. Het lijkt wel alsof er een soort time frame is wanneer het sociaal aanvaardbaar is om je kind borstvoeding te geven. Dit ziet er ongeveer als volgt uit:

Tot 3 maanden na de geboorte: “je moet borstvoeding geven! Dat is de beste en natuurlijke keuze. Zeer goed bezig!”

Van 3 tot 6 maanden: “wauw, geef je nog altijd borstvoeding? Goed hoor! Maar je gaat toch wel stoppen als je weer aan het werk gaat?”

Van 6 tot 12 maanden: “geef je nog steeds borstvoeding? Wanneer was je van plan om daarmee op te houden?”

Van 12 tot 18 maanden: “het is goed geweest hoor. Straks zijn ze meerderjarig en hangen ze nog aan de borst.”

Meer dan 18 maanden: “Freak.”

Dit soort opmerkingen kan je horen van vrienden, familie of zelfs van artsen. Het is mij nog overkomen dat een arts afkeurend reageerde op het feit dat ik na een jaar nog borstvoeding gaf, en me openlijk een merk van kunstvoeding begon aan te prijzen. Daar was trouwens geen medische reden voor.

Dit terwijl de enige juiste reactie op elke leeftijd als volgt is: “geef je borstvoeding? Fijn voor het kind, en mooi dat je dit doet zolang het voor jou goed voelt.”

Mensen die negatieve uitspraken doen over borstvoeding doen dit doorgaans omdat ze niet gewoon zijn aan een bepaald beeld. Daarom is sensibilisering zo belangrijk. En daarom is een Week van de Borstvoeding zo belangrijk. We moeten getuigenissen horen van vrouwen, en we moeten beelden zien van vrouwen die hun kind voeden met moedermelk. We moeten vrouwen zien die kolven. We moeten vrouwen zien die na de geboorte worstelen met allerhande complicaties. We moeten vrouwen zie die oudere kinderen borstvoeding geven.

Rolmodellen

Dit soort dingen moet gewoon onderdeel zijn van het dagelijkse leven. We hebben nood aan rolmodellen! Misschien heb je vriendinnen, zussen, nichten of buren in een gelijkaardige situatie? Praat met deze vrouwen! Ook rolmodellen op sociale media kunnen erg goed helpen. Ik was één van de eersten in mijn omgeving die in het borstvoedingsavontuur stapte. Het zien van bepaalde foto’s, en het horen van bepaalde uitspraken hebben mij zo gesteund. Hieronder geef ik een (onvolledig) overzichtje van vrouwen die de moeite waard zijn om te volgen. Omdat ze openlijk borstvoeding geven, en/of omdat ze opkomen voor moeders en vrouwen in het algemeen.

Het volgen van bepaalde rolmodellen heeft mij echt geholpen om voor mezelf op te komen. Ik zat bijvoorbeeld ooit met een zeer ongemakkelijk en gespannen gevoel in de volle wachtzaal van het ziekenhuis. Het plan was om te kolven in de auto als mijn afspraak achter de rug was, maar ik was al meer dan een uur aan het wachten, de druk werd echt onaangenaam, en het was nog steeds niet aan mij. Ik durfde ook niet naar het toilet te gaan omdat ik bang was dat de verpleegkundige mij dan net ging oproepen. En toen dacht ik aan een filmpje van Ashley Graham (een topmodel en geweldig rolmodel) die op de achterbank van de auto aan het kolven was. Ik dacht ook aan haar borstvoedingsfoto’s op restaurant. En toen besloot ik ter plekke dat als zij zich niet schaamde om haar borstvoeding, dat ik dat ook niet hoefde te doen. Dus haalde ik mijn kolfmachine uit, vroeg ik of iemand bezwaar had als ik ging kolven voor mijn baby, en installeerde ik mezelf, omhuld door mijn jas. Ik voelde me best opgelaten, maar tegelijk ongelooflijk trots. Ik zorgde voor mezelf en voor mijn baby. En ik werkte mee aan het normaliseren van borstvoeding en kolven. Het was de meest ongemakkelijke plek ooit, met de minste privacy ooit, maar ik heb het toch maar voor mekaar gekregen.

Borstvoeding: nog steeds een strijd

Je leest het: borstvoeding geven is zelfs in deze tijd absoluut nog geen evidentie. Vrouwen moeten nog strijden tegen een beperkt wettelijk kader en tegen sociale druk. Alsof de inspanning van het geven van de moedermelk zelf nog niet genoeg is. We moeten daarom vrouwen blijven ondersteunen zodat ze de voeding kunnen geven die ze zelf wensen, voor de termijn die ze zelf wensen. Acties als Week van de Borstvoeding kunnen daarbij helpen. Maar ook jij kan helpen! Wees lief en ondersteunend voor vrouwen die borstvoeding geven. En als je dat niet kan doen, wees dan op zijn minst niet iemand die doet aan breastfeeding shaming. Je kan ook dit artikel delen, of andere nuttige, informatieve, of motiverende content verspreiden via sociale media.

Bedankt trouwens aan alle lieve familie en vriendinnen die mij hebben gesteund. Verschillende vrouwen (sommige met kinderen, sommige zonder kinderen) hebben mij geholpen om te kunnen kiezen voor de weg die het beste bij mij paste. Jullie helpen mee te normaliseren! En ook bedankt aan mijn man Bram, die me onvoorwaardelijk heeft gesteund, en het beste voorbeeld is van hoe je als man mee kan helpen in het hele borstvoedingsavontuur.

Bron afbeelding: Unsplash